(Nie)znane zamki gminy Popielów

Zamek Kolno
Ruiny zamku znajdują się w odległości około 300 metrów na południe od południowego skraju wsi Stare Kolnie, przy wale przeciwpowodziowym. Zamek znajduje się na prawym brzegu rzeki Stobrawy. Do naszych czasów zachowały się niewielkie fragmenty kamiennych murów i ziemne wały. 

Stare Kolnie to wieś położona w gminie Popielów. Pierwsze informacje o miejscowości pochodzą z dokumentu z 1316 roku. Miejscowość miała nazwy Coln, Callen i Kallen. Później była to nazwa Kolno. W II połowie XVIII wieku pojawiła się nazwa Alt Köln dla odróżnienia od nowo założonej osady – Neu Köln. W 1947 roku miejscowości te dostały polskie nazwy: Stare Kolnie i Nowe Kolnie.

Pierwsze wzmianki o tym obiekcie pochodzą z roku 1317 roku. Powstał w XIII wieku i pełnił funkcję strażnicy, strzegącej granic księstwa brzeskiego. Pełnił też funkcję komory cła wodnego, służącej do kontrolowania prowadzonego prawobrzeżnymi dopływami Odry na dużą skalę spływu drewna oraz innych towarów. Po 1317 roku postanowiono ją przenieść do Brzegu. Tym samym warownia straciła na znaczeniu i ostatecznie zamek Kolno stał się prywatną własnością rodu Beessów. Po przeprowadzce Beessów do Karłowic zamek Kolno podupadł. W XV wieku w czasie wojen husyckich  został zrujnowany i nigdy go nie odbudowano. W latach 20. XX w. z ruin pozyskiwano materiał rozbiórkowy na budowę manufaktury sukna w Brzegu. 

Zamek został odkryty przez Oskara Vuga w XIX wieku. Badania archeologiczne prowadzone były w 1957, 1971 oraz 1978 roku. Ich efektem było wstępne rozpoznanie reliktów murowanej zabudowy centrum założenia, pozyskanie zabytków późnośredniowiecznych (wyrobów metalowych i kościanych, fragmentów naczyń glinianych) oraz kultury łużyckiej (fragmenty naczyń i przęślik). W maju 2010 roku w Starych Kolniach na stanowisku archeologicznym prowadzono badania ratownicze. Odnaleziono m.in. kilkadziesiąt przedmiotów metalowych o przeznaczeniu militarnym.

Zamek w Karłowicach
Gotycki zamek został zbudowany w zakolu rzeki Stobrawy w połowie XIV wieku przez ród von Tschammer. Później wielokrotnie poddawano go przebudowom i rozbudowom w XVIII i XX wieku. Zamek jest murowany z cegły, z wyjątkiem wieży, która jest otynkowana. Ma kształt trapezu z wewnętrznym dziedzińcem. Zespół zamkowy składa się z kilku budynków, reprezentujących różne style architektoniczne z różnych okresów. 

W roku 1440 Karłowice przeszły w ręce Michaela Beessa. Pochodził on z możnego magnackiego rodu, który przywędrował na te tereny prawdopodobnie z Chorwacji. Na przełomie XV i XVI wieku zamkową bramę przebudowano w budynek bramny. Przy murze wschodnim postawiono budynek gospodarczy  oraz nadbudowano wieżę. W połowie XVI wieku karłowickie dobra kupił  od rodziny Beessów książę brzeski Jerzy II. Zamek w Karłowicach służył jako dwór myśliwski, bo właśnie z tego miejsca wyruszano na łowy w okolicznych lasach. W 1675 roku zmarł ostatni Piast, Jerzy IV Wilhelm i Karłowice stały się własnością cesarza austriackiego. Na przełomie XVII i XVIII wieku rozebrany został gotycki dom przy północnym murze. Na jego miejscu około roku 1715 wzniesiono nowy. Ponieważ cesarz w przeciwieństwie do protestanckich książąt był katolikiem, na zamku powstała barokowa kaplica. Oprócz mieszkańców zamku mogli się w niej również modlić okoliczni katolicy.

Później dobra karłowickie wraz z zamkiem, zabudowaniami folwarcznymi, młynem, gorzelnią były dzierżawione i często zmieniały właściciela. W drugiej połowie XVIII wieku wzniesiono dwukondygnacyjny dom mieszkalny w kształcie litery „L”. Połączono go z budynkiem bramnym. W XIX wieku obiekt wzbogacił się o kolejny dwukondygnacyjny budynek. Powstało w ten sposób czteroskrzydłowe założenie z wewnętrznym dziedzińcem. A wokół zamku utworzono niewielki park krajobrazowy.

Ciekawostkę stanowi fakt, że jeszcze w XIX wieku powszechnie sądzono, iż zamek w Karłowicach w czasach  średniowiecznych pełnił funkcję klasztoru. Mówiono o tym, że był siedzibą zakonu templariuszy.

Po zakończeniu II wojny światowej zamek w Karłowicach stał się własnością Skarbu Państwa. Pomimo zaniedbań zabytek dotrwał do naszych czasów w całkiem przyzwoitym stanie. Z powodu niewielu przebudów, zachował się gotycki obwód murów sięgający miejscami 6 metrów, do których dostawiono nowożytne budynki. W centrum zabytkowego kompleksu znajduje się XIV-wieczna cylindryczna wieża, nakryta stożkowym dachem. Jest to najcenniejsza pozostałość po gotyckiej warowni. Jej zwieńczenie z półkolistymi oknami pochodzi z przełomu XIX i XX wieku.  Dzięki podwyższeniu jej w XVI wieku ma obecnie 25 metrów wysokości. Będąc tam warto zwrócić uwagę na budynek bramny z półkoliście zamkniętym przejazdem, prowadzącym na dziedziniec oraz barokową kaplicę z zachowanym sklepieniem kolebkowym z lunetami.

Całość założenia podlega ścisłej ochronie konserwatorskiej, najdrobniejsze zmiany powinny być konsultowane z Opolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.